De kluis van Petersburg

Huizen, kerken, scholen, fabriekjes: in Ierland staat van alles leeg, vaak al decennialang.  In west Donegal is zelfs een compleet hotel waar tijdenlang niemand meer is geweest. Alles is er nog, de meubels, de bar en de keuken, maar gaandeweg slaat de vergankelijkheid toe. Er waait een raam kapot, het dak gaat lekken, er komt rot en schimmel en ongedierte; dan gaat het snel achteruit. In verlaten schooltjes hangt vaak nog het schoolbord, een enkele keer met de laatste sommen er op. Of je ziet aan de muur de vergane resten van een landkaart.

Je hebt niks te zoeken in zo’n verlaten pand, maar intrigerend is het wel. Zelfs zo, dat er fotoboeken over zijn gemaakt. De archeoloog Enda O’Flaherty stelde het prachtige Deserted schoolhouses of Ireland samen. En van Tarquin Blake is het al even interessante Abandoned mansions of Ireland.

Lang geleden raakte ik geboeid door een landhuis net buiten Clonbur bij Lough Mask. Het stond daar een beetje mysterieus te wezen midden tussen de velden, geen glas in de ramen, het dak half weg. Op een dag trok ik de stoute schoenen aan en ging ik naar binnen. In de voorkamer trof ik twee koeien die verschrikt opkeken. Ik stommelde een beetje door verschillende vertrekken tot ik in de kapel kwam van de familie die hier had gewoond. In de schemering ontwaarde ik een gedaante. Het was een Mariabeeld. Met lege ogen staarde ze langs mij heen, regenwater had sporen achtergelaten in haar lichaam van gips.

Weer in de hal twijfelde ik bij de trap. Was die nog stevig genoeg? Proberen maar, heel voorzichtig naar boven. Eén van de slaapkamers had een ingemetselde kluis die open stond. Alle papieren lagen op de grond. Het meeste was vergaan en beschimmeld, maar wat ik nog kon redden nam ik mee. Rekeningen, brieven, belastingpapieren, een enkele ansichtkaart.

In een pub in Clonbur sorteerde ik mijn vondst. Er kwamen mensen op af; ze vonden het maar wát interessant. Jarenlang was niemand in het huis geweest, moest ik weten. Een vrouw vond een brief die ze als meisje had geschreven aan de familie die in het huis woonde. Een bedankje voor de pop die ze met kerst had ontvangen. Een ander zag wat zijn grootvader aan pacht had betaald. Wie wat wilde hebben ging zijn gang maar, de papieren waren niet van mij. Maar wat over was nam ik mee.

Op bijna alle rekeningen en brieven kwam de naam Lynch voor. Later leerde ik dat in 1715 ene Peter Lynch hier was neergestreken als landheer. Hij noemde het huis naar zichzelf: Petersburg.

Door landhervormingen aan het begin van de 20^e  eeuw en de dood van de laatste Lynch  kregen pachters de landerijen in eigendom en ging het huis naar de staat. Toen begon het verval. Maar in 1986 werd het voor één Ierse punt verkocht aan een stichting.  Die liet het huis restaureren en maakte er een outdoor centre van. Dat is het nu nog steeds.